ಲಿಂಗಾಯತ ಧರ್ಮದ ಮೂಲ
ಶರಣರ ಪ್ರೇರಣೆಯಾದ ತಮಿಳು ಪುರಾತನರು
ನಾಥರಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಬೆಳೆದ ಶರಣರು
ಶಿವ ಭಕ್ತಿಯ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಥ ಪಂಥದಿಂದಲೂ ಶರಣರು ಪ್ರೇರೇಪಿತರಾದರು. ಜನಿವಾರ ಹರಿದು, ವೈದಿಕ ಧರ್ಮ ತ್ಯಜಿಸಿ ಬಸವಣ್ಣನವರು ನಾಥ ಪಂಥ ಸೇರಿದರು ಎನ್ನಲು ಆಧಾರವಿದೆ.
ಬಾಗೇವಾಡಿ, ಕೂಡಲ ಸಂಗಮ, ಮಂಗಳವಾಡಿ, ಕಲ್ಯಾಣ ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳು ಬಸವಣ್ಣನವರ ಬದುಕಿನ ಮುಖ್ಯ ನೆಲೆಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಅವು ಆ ಕಾಲದ ನಾಥ ಪಂಥದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕೇಂದ್ರಗಳೂ ಆಗಿದ್ದವು.
ಅನೇಕ ವಚನಗಳು ನಾಥರನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುತ್ತವೆ. ನಾಥ ಗುರು ಗೋರಕ್ಷರ ೧೧ ವಚನಗಳು ದೊರಕಿವೆ. ಗೋರಕ್ಷ, ಬಸವಣ್ಣನವರ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಹೋಲಿಕೆಯಿದೆ. ನಾಥ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ‘ಲಿಂಗಧಾರಿ’ಗಳ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.
ಅಲ್ಲಮ, ಅಕ್ಕ, ಸಿದ್ದರಾಮರಂತಹ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶರಣರು ನಾಥ ಮೂಲದಿಂದ ಬಂದವರು. ಹಲವಾರು ವಚನಕಾರರ ಮುದ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ‘ನಾಥ’ ಪದವಿದೆ. ಉದಾ: ರಾಮನಾಥ (ಜೇಡರ ದಾಸಿಮಯ್ಯ).
ಜಗಳೂರಿನ ಕಲ್ಲೇದೇವರಪುರ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ (೧೨೭೯) ನಾಥ ಗುರು ಮತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶರಣರ ಹೆಸರುಗಳು ಒಟ್ಟಿಗೇ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ: ಚತುರಂಗಿನಾಥ , ಗೋರಖನಾಥ, ಬಸವರಾಜ, ಚೆನ್ನ, ಹೊನ್ನ, ಬಂಕ ಇತ್ಯಾದಿ.
ಬಾಲಸಂಗಯ್ಯನ ವಚನಗಳು (೧೫-೧೬ನೇ ಶತಮಾನ) “ಕೂಡಲಸಂಗಮಾವದೂತನ ವಚನಗಳು” ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾಗಿವೆ. ನಾಥರಿಗೆ ‘ಆವದೂತ’ರೆಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.
(‘ನಾಥ ಸಂಪ್ರದಾಯ- ಶರಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ’ ಲೇಖನದಿಂದ ಆಯ್ದ ಮತ್ತು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತಗೊಳಿಸಿರುವ ಭಾಗ – ಮಾರ್ಗ ೭)
