ಲಿಂಗಾಯತ ಮಠಗಳು 4/4
ವಿರಕ್ತ ಮಠಗಳು ಉಗಮವಾದ ಮೇಲೆ ಜಾತಿ ಜಂಗಮರಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದ ವೀರಶೈವರು ತಮ್ಮ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ಪಂಚಾಚಾರ್ಯರ ಗುರು ಮಠಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟು ಹಾಕಿದರು.
ಮೊದಲು ಮಠಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರಾದರೂ ಪೀಠವನ್ನೇರಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು. ಆದರೆ ಕ್ರಮೇಣ ವಟುಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಮಠಗಳ ಮತ್ತು ಶಿವಯೋಗಮಂದಿರದ ಆಯ್ಕೆ ಕೇವಲ ಜಾತಿ ಜಂಗಮರಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾಯಿತು.
ಮುಂದೆ ಗುರು ಮಠದ ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ ಶಿಷ್ಯ ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಪುತ್ರ ವರ್ಗವೆಂಬ ಎರಡು ಪದ್ದತಿಗಳು ಶುರುವಾದವು. ಶಿಷ್ಯ ವರ್ಗದ ಪದ್ದತಿಯಿಂದ ಮಠಗಳು ಜಂಗಮ ಸಮಾಜದ ಆಸ್ತಿಗಳಾದವು.
ಪುತ್ರವರ್ಗದ ಪದ್ದತಿಯಿಂದ ಮಠಗಳು ಕೆಲವೇ ಜಂಗಮ ಕುಟುಂಬಗಳ ಆಸ್ತಿಗಳಾಗಿ ಕೊನೆಗೆ ಗ್ರಹಸ್ಥರ ಮನೆಗಳೇ ಆದವು. ಒಂದು ಲೆಕ್ಕದಂತೆ ಇದ್ದ 5,706 ಮಠಗಳಲ್ಲಿ 3,828 ಮಠಗಳು ಗ್ರಹಸ್ಥರ ಮನೆಗಳಾದವು.
ಉಳಿದ 1,875 ಮಠಗಳಲ್ಲಿ ನಿಜವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು 1,086 ಮಠಗಳು ಮಾತ್ರ. ಅಂದರೆ ಉಳಿದಿರುವ ಮಠಗಳಿಗಿಂತ ಮೂರು ಪಟ್ಟು ಮಠಗಳು ಗ್ರಹಸ್ಥರ ಮನೆಗಳಾದವು.
ಕಲ್ಯಾಣದ ಶರಣರು ಗುರು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರೂ, ಲಿಂಗಾಯತರಲ್ಲಿ ಗುರು ವರ್ಗ, ಜಾತಿ ಜಂಗಮರು ಸೃಷ್ಟಿಯಾದರು. ಜಂಗಮ ಸಮಾಜ ಕ್ರಮೇಣ ಸ್ಥಾವರ ಮಠಗಳತ್ತ ಹೊರಳಿತು.
(‘ಶರಣ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನ: ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ ‘ ಲೇಖನದಿಂದ ಆಯ್ದ ಮತ್ತು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತಗೊಳಿಸುವ ಭಾಗ – ಮಾರ್ಗ ೬)
